Bijzonder Beheer bij banken; de Intensive Care voor bedrijven in problemen?

Dagelijks krijgen we een update over het aantal mensen dat besmet is geraakt met het Coronavirus, hoeveel mensen er opgenomen zijn op de Intensive Care (IC) en hoeveel mensen er overleden zijn. Nu de stofwolken rondom COVID-19 langzaam optrekken is het interessant om na te gaan hoe de geldverstrekkers in Nederland hebben gereageerd op de afgelopen periode. Waar banken in de financiële crisis van 2007-2008 werden gezien als de veroorzakers van de crisis, willen banken nu graag deel van de oplossing zijn. Is Bijzonder Beheer bij banken als een IC maar dan voor bedrijven?

In twee eerdere artikelen over de impact van covid-19 op de huizenmarkt heeft Novisource-collega Didier Adams onderzocht welke gevolgen corona heeft op de particuliere financieringsbehoefte. Gekeken is naar het aantal hypotheekaanvragen, het aantal transacties en de gevolgen voor de huisprijzen. Uit dit artikel kan geconcludeerd worden dat de huizenmarkt op dit moment niet daadwerkelijk beïnvloed wordt door de corona uitbraak. Nadere inzichten geven aan dat sommige banken (pro-)actiever zijn in het benaderen van klanten om mogelijke problemen te inventariseren. Opvallend is echter dat particulieren of huishoudens de laatste 2 maanden hun uitstaande bedragen voor consumptief krediet (financiering van andere zaken dan de eigen woning) aan het afbouwen zijn. Een daling van bijna 10% over de afgelopen 6 maanden ¹. De voorlopige conclusie is dat corona weinig impact heeft op uitstaande kredieten bij particulieren en dat zij momenteel nog de middelen hebben om deze posities juist af te bouwen.

Uitstaande bedragen niet-woning gerelateerde kredietverlening aan particulieren

Bron DNB: Kernindicatoren Monetaire Statistieken ¹

Bij zakelijke klanten zal er in normale omstandigheden een financieringsbehoefte zijn voor werkkapitaal (kortdurend, voorraden, debiteuren, liquide middelen) en langdurige financiering benodigd voor vaste activa zoals een bedrijfspand of inventaris. Als gevolg van de corona crisis zal de behoefte waarschijnlijk verschuiven van lange termijn naar korte termijn. Door de onverwachte maar vaak forse omzetdalingen en onzekerheid omtrent toekomstige omzetontwikkelingen, zal een ondernemer even geen nieuwe investeringen doen en zorgen dat de dagelijkse bedrijfsvoering doorgang kan vinden en dat lopende kosten worden gedekt. Uit onderstaande grafiek is af te lezen dat de nieuwe zakelijke verstrekkingen (in tegenstelling tot de afbouw van consumptief krediet bij huishoudens) een stijging laten zien in de afgelopen maanden. Het gaat om een stijging van ca. 14% in de laatste 6 maanden ¹.

Nieuwe contracten zakelijke kredietverlening

Bron DNB: Kernindicatoren Monetaire Statistieken¹

Hierbij moet opgemerkt worden dat het hier om nieuwe contracten gehad. Kijk je naar uitstaande bedragen dan liggen die een factor 25 hoger dan het niveau van de nieuwe verstrekkingen. Daarnaast is hier van een duidelijk trend geen sprake. Kortom ook in dit geval vormen de cijfers geen harde onderbouwing van de negatieve scenario’s die momenteel worden geschetst n.a.v. de corona crisis.

Daarnaast wordt bij verstrekkingen uiteraard gekeken naar risico’s. Zo lijkt de risico-opslag wat omhoog te gaan zodat de uiteindelijk te betalen rente stijgt². In geval van de particuliere aanvrager, geldt dit niet voor de verstrekkingen onder NHG, hier is immers het eventuele default risico al afgedekt.

Banken geven aan dat ze veel bedrijven die de afgelopen weken in moeilijkheden kwamen, hebben geholpen. Het MKB daarentegen vindt dat banken te traag en te bureaucratisch werken³. Banken zouden zich actief moeten richten op die klanten die in risicovolle beroepsgroepen vallen en harder worden geraakt door de coronacrisis. Mogelijk moeten banken definitief hun inschattingen van risicovolle beroepsgroepen en branches herzien.

Om terug te komen op de analogie tussen Bijzonder Beheer en IC, er is ook een verschil. Mensen worden ziek en hebben dan vrij snel hulp nodig, terwijl bedrijven over het algemeen niet direct uitkomen bij Bijzonder Beheer. Dat effect zal binnenkort beter zichtbaar worden in cijfers. Verschillende technieken worden gebruikt om bedrijven in problemen tegemoet te komen. Je kunt hierbij denken aan een grace period, waarbij bedrijven wordt toegestaan om gedurende een bepaalde periode geen rente en aflossing hoeven te betalen⁴. Daarnaast kan gevarieerd worden met alleen rente betalen, alleen aflossing betalen etc. Maar interessanter is natuurlijk welke mogelijkheden een bank heeft om de misgelopen betalingen alsnog te incasseren. Wordt de rente structureel verlaagd, wordt de looptijd van de leningen verlengd, worden de toekomstige maandlasten verhoogd met de misgelopen bedragen?

Voor particuliere klanten met problemen zijn vergelijkbare oplossingen beschikbaar. Volgens de Consumentenbond is door 30.000 woningbezitters inmiddels gebruik gemaakt van de mogelijkheid om hypotheeklasten op een later tijdstip te betalen⁵.

Voor banken is het belangrijk om de mogelijke afwijkingen van de standaard zorgvuldig te administreren. Daarbij zullen de banken die hun processen onderliggende systemen agile hebben ingericht in het voordeel zijn omdat zij relatief gemakkelijk de eventuele aanpassingen kunnen verwerken. Welke extra controles moet je inpassen als bank om de met de klant gemaakte afspraken na te komen van de ene kant en monitoren op naleving door de klant aan de andere kant?

Uiteraard is het lastig voor banken om allerlei aanvullende voorwaarden te stellen, die normaal gesproken gepaard gaan met de hulp vanuit Bijzonder Beheer. De vooruitzichten als gevolg van de corona crisis zijn erg onzeker en daarmee zijn toezeggingen van de klant dat ook.

Per saldo zal de kwaliteit van de leningenportefeuille van banken verslechteren. Dit blijkt al uit de extra voorzieningen die de Banken hebben getroffen ^{6, 7}. Daarbij komt dat als ze deze maatregelen niet zouden treffen, de ECB met de regels rondom kapitaalbeslag (Baselakkoord) de banken hiertoe kan dwingen. Als de Nederlandse overheid garanties afgeeft dan zou het echter mogelijk moeten zijn voor banken om de ophoging van de verplichte kapitaalbuffer binnen de perken te houden. Daarnaast zouden banken op basis van risk-based pricing de risico opslagen voor slechte leningen kunnen gaan verhogen om de risico’s af te dekken³. Dit staat echter in schril contrast met de rol die banken willen gaan vervullen in deze crisis.

Zowel ABN AMRO Bank als ING hebben in deze periode hun kwartaalcijfers bekend gemaakt. ING heeft een bedrag toegevoegd aan de voorzieningen dat aanmerkelijk hoger lag dan vorig jaar⁶. Dit geeft een indicatie van de verwachtingen die ING heeft voor de kwaliteit van hun kredietportefeuille. Voor ABN AMRO Bank geldt een vergelijkbaar verhaal. Fors hogere voorzieningen. Uiteindelijk vielen de cijfers van ING mee en van AAB tegen maar dat zat niet in Corona gerelateerde zaken. Ook Rabobank komt met vergelijkbare prognoses⁷. Rabobank gaat 2 miljard opzijzetten voor het opvangen van kosten voor kredietverliezen in 2020, twee keer zoveel als vorig jaar. Qua organisatie zullen de banken gaan opschalen om de effecten van de coronacrisis, die nog niet zichtbaar zijn maar de komende tijd zeker merkbaar worden, te managen. De zoektocht naar accountmanagers en relatiebeheerders met een Bijzonder Beheer achtergrond is inmiddels gestart.

De recent ingevoerde Definition of Default (DoD), waarbij banken op meer uniforme wijze moeten rapporteren over hun faillissementen, kan de komende tijd interessante data opleveren en een beter beeld geven van de bedrijven die echt in de problemen zitten.